اقدام پژوهی  و گزارش تخصصی نوعی تحقیق در میدان‌های واقعی کار و زندگی هستند که به منظور آگاهی فردی و پیشرفت در کار انجام می‌شوند. در این پژوهش، تحقیق با کار در‌می‌آمیزد و ضمن حفظ اصول تحقیقاتی، انجام آن ساده و امکان‌پذیر می‌گردد. اقدام پژوهی و گزارش تخصصی توسط خود افراد درگیر در یک مسأله و برای حل یا کاهش آن انجام می‌شود که در آن عمل، محور اساسی تحقیق است اقدام پژوهی و گزارش تخصصی به مشارکت معلمان در اینکه چگونه در مورد مسائل آموزشی یاد بگیرند، چگونه ایده‌هایشان را در مورد برنامه درسی بیان کنند و اینکه چگونه عمل آموزشی خود را توسعه دهند و یا آن را نقد کنند، کمک می‌کند (مک نیف و همکاران، ترجمه آهنچیان، 1382). بکارگیری این رویکرد می تواند زمینة را برای اصلاح و ارتقاء سطح یادگیری دانش آموزان، برنامه های آموزشی، روشهای تدریس، تدوین استراتژیهای یادگیری و یاددهی و توسعة مهارتهای حرفه ای در معلمان مهیا نماید.هرچند اقدام پژوهی و گزارش تخصصی فرصت های فراوانی را در حل مسائل تعلیم و تربیت فرا روی معلمان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت  قرار می دهد موانع و چالشهای خاص خود رانیز دارد. 

 مفهوم اقدام پژوهی و گزارش تخصصی

مفهوم اقدام پژوهی و گزارش تخصصی مانند درس پژوهی بیش از هر چیز وابسته به دو فعالیت اساسی پژوهش و عمل است. اقدام پژوهی و گزارش تخصصی کوششی است که  بین پژوهش به عنوان وسیله‌ای برای آگاهی و دانستن و عمل آموزشی رابطه ارگانیک برقرار می‌کند.اقدام پژوهی و گزارش تخصصی، رویکردی آموزشی ـ‌ پژوهشی است که هدف از آموزش و به کارگیری آن حل چالش‌ها و مسائلی است که معلمان در حین عمل به ویژه طی فرآیند یاددهی ـ‌یادگیری با آن مواجه می‌شوند. به عبارت دیگر، معلم به شیوه‌ای علمی و پژوهشی، در فرآیندی نظام‌مند، ضمن تمرکز بر چالش‌های پیش‌رو، با تدوین فرضیه‌هایی درباره آنها، به جمع‌آ‌وری اطلاعات درباره آنها پرداخته و آنها را به آزمون بگذارد و بدین وسیله ضمن دسترسی به راه‌حل‌های مناسب، به حل مسائل و مشکلات موجود بپردازد و با بهسازی فرآیند آموزش، به تحقق یادگیری مناسب‌تر و مطلوبتر دست یابد (متین، 1382، به نقل از ناموری لاله، 1382)

به طور کلی اقدام پژوهی و گزارش تخصصی نوعی پژوهش است که افراد درگیر حل یک مسأله می‌شوند و سعی می‌کنند که آن مسأله را به نحوی حل نمایند. بنابراین اقدام پژوهی و گزارش تخصصی فرآیند نظام‌مندی است که آموزش را از طریق تغییر بهبود می‌بخشد، چون معلم در این پژوهش به عنوان عامل یا کارگزار  تغییر مطرح است و پژوهش را خود طراحی و اجرا می‌کند که در نهایت به بهبود عمل آموزشی منجر می‌شود.

اهداف اقدام پژوهی و گزارش تخصصی

دلاور (1382، به نقل از ساکی، 1383) اهداف اقدام پژوهی و گزارش تخصصی را چنین برمی‌شمارد:‌

1ـ‌ این شیوه پژوهش ابزاری برای تزریق رویکرد مبتنی بر نوآوری به پیکرة‌ آموزش و یادگیری است.

2ـ‌این پژوهش وسیله‌ای برای چاره اندیشی درباره مسائلی است که در موقعیت‌های خاص، تشخیص داده می‌شود.

3ـ‌ روشی برای بهبود و شرایط طبیعی در بین معلمان و پژوهشگرانی است که با کار دانشگاهی سروکار دارند.

جانسون (1990) از منظری دیگر اهداف اقدام پژوهی و گزارش تخصصی را چنین بیان می‌کند:

1ـ پژوهش منظم برای بهبود کیفیت آموزشی

2ـ‌ کشف رابطه ساختارهای آموزشی و مدرسه با عمل تدریس ویادگیری

3ـ‌ آشنایی با روشهای عملی که به بهبود تدریس کمک می‌کنند.

بطور کلی اقدام پژوهی و گزارش تخصصی هدف ها ی چندگانه ای را دنبال می کند که نقطه ی مشترک تمام آنها ، توسعه توانایی های معلمان برای درک و فهم بیشتر مشکلات آموزشی و درگیر شدن با آنهاست.

انواع اقدام پژوهی و گزارش تخصصی

پژوهش حین عمل دارای انواع مختلفی است و خصلت رشته ای  خاص ندارد . در جریان تحقیق حین عمل، افراد می توانند رویکردهای مختلفی چون رویکرد انتقادی ، پایدار گرایانه ، سیاسی ، تاریخی و…. را انتخاب کنند.

گراندی پژوهش حین عمل را به سه گونه ی فنی،عملی و رهایی بخشتقسیم می کند. هالتر و بارکوترویکردهای پژوهش حین عمل را شامل رویکردهای تکنیکی مشارکتی  ،تعاملی مشارکتی  ، و رویکرد فرآیندگی  می دانند . مک کرنان   نیز سه نوع پژوهش حین عمل را با عنوان :

الف – دیدگاه علمی – تکنیکی

ب- پژوهش حین عمل با رویکردی عملی – تأملی

پ- تحقیق عمل انتقادی – رهایی بخش فهرست بندی کرده است (به نقل از  مسترز، 1995)

در همین راستا بانک فایل پژوهشی معلمان به آدرس https://moallemblog.com اقدام به تهیه هزاران نمونه اقدام پژوهی و گزارش تخصصی نموده است که معلمان و سایر فرهنگیان می توانند برای   دانلود اقدام پژوهی ، درس پژوهی و گزارش تخصصی  به این سایت مراجعه نمایند.

منبع : بانک فایل پژوهشی معلمان